قبل از شروع سفر به تونس هیچ ایده ای در مورد آن کشور نداشتم.هرکدام از دوستان و همکاران هم که می شنیدند که می خواهم به تونس سفر کنم فقط تاکید می کردند که در تونس مواظب «پونز» باشم که به جایی از بدنم فرو نرود(اشاره به مثلی قدیمی!!) و هیچ اطلاعات دیگری از آنجا و مردمانش نداشتند.این بود که قبل از سفر دست به دامان «ویکی پدیا» شدم.منبع برخی از مطالبی که در زیر آورده ام از ویکی پدیاست و قسمت عمدۀ آن هم از دیده ها و شنیده ها و یافته های خودم در این سفر یک هفته ای است،هرچند یک سفر یک هفته ای به هیچ وجه نمی تواند نمای کاملی از یک کشور و حتی یک شهر به ما بدهد.
عکسها را هم در صفحه ام در فیس بوک گذاشته ام. (و سعی می کنم در صفحه گالری عکس همین سایت هم بگذارم.)
جغرافیا: کشور تونس در شمال آفریقا و جنوب دریای مدیترانه است و از غرب با الجزایر و از شرق و جنوب با لیبی هممرز است. دریای مدیترانه در شمال این کشور است و از همین سمت بسیار به ایتالیا و فرانسه نزدیک است. پایتخت این کشور شهر تونس است . مساحت تونس163610 کیلومتر مربع و جمعیت آن 10 میلیون و 276 هزار نفر است و پایتخت آن(شهر تونس) 700هزار نفر جمعیت دارد.
تاریخ: تونس در قرن 12 پیش از میلاد زیستگاه فینیقی ها بوده که حدودا 7 قرن ادامه داشته است . بر بزرگترین "دولت شهر" آن ، «کارتاژ ( Carthage ) «که از یک نام فینیقی به معنی " شهر جدید " مشتق شده است یکی از مقتدر ترین دولت های منطقه ی مدیترانه ی غربی حکومت می کرد . سه جنگ بین رومیان و کارتاژی ها که به جنگ های پونیک معروف است در 146 پیش از میلاد به وقوع پیوست ، در جنگ دوم ما بین آنها با وجود مقاومت دلیرانه ی هانیبال ( Hannibal ) سردار کارتاژی ،کارتاژی ها از رومیان شکست خوردند و کارتاژ به کلی نابود شد وتا 648 میلادی، کارتاژ توسط امپراطوری روم اداره می شد .
در سدهٔ هفتم میلادی اعراب مسلمان حملات خود را به تونس آغاز کردند و سرانجام به فرماندهی «عقبة بن نافع » بخشهایی از سرزمین تونس را تصرف و شهر قیروان را ساختند و«حسان بن نعمان« تونس را به طور کامل فتح کرد. در سال 1570 میلادی تونس توسط امپراطوری عثمانی اشغال شد و تا قرن 19 تحت تسلط ترکان عثمانی باقی ماند . نیروهای فرانسوی در سال 1881 تونس را به تصرف درآوردندو تونس به عنوان تحت الحمایه ی فرانسه درآمد . مبارزات مردم تونس برای استقلال از فرانسه سرانجام در 1956 نتیجه داد و در این سال تونس از فرانسه اعلام استقلال کرد .
زبان : زبان رسمی تونس ، عربی است ، در کنار عربی ، فرانسوی نیز کاربرد زیادی دارد.اغلب مردم تونس از دانش آموز و دانشجو گرفته تا رفتگر و راننده ی تاکسی فرانسه را به راحتی عربی صحبت می کنند و این نعمت بزرگی برای آنهاست چون شهرهای آنها مملو از توریست است.اکثر فروشنده ها ابتدا با عربی شروع به صحبت می کنند و وقتی جوابی نگرفتند بلافاصله به فرانسه سویچ می کنند و بعد به انگلیسی.در کل انگلیسی زبان مهجوری در این کشور است و به جز در هتلها و برخی فروشگاههای بزرگ،دیگران انگلیسی را به سختی میفهمند و به سختی هم صحبت می کردند.
تا آنجایی که من دیدم،حتی تعداد کانالهای تلویزیونی فرانسوی در این کشور بیش از کانالهای عربی بود.زبان اینترنت و کیبوردهای کامپوترها نیز همگی فرانسوی بودند و کار کردن با آنها برای ما که به سیستم انگلیسی عادت داریم کمی مشکل بود.
مذهب: دین رسمی تونس، اسلام و مذهب تسنن است .1% مسیحی و 1% یهودی و 400هزار نفر شیعه (از یادگارهای حکومت کوتاه مدت فاطمی ها بر قسمتی از تونس) در این کشور زندگی میکنند.
چه دولت قبلی(حبیب بورقیبه) و چه دولت فعلی لائیک هستند و در قانون تونس حجاب و هرگونه نماد مذهبی در مدارس و دانشگاهها و برای کارمندان ادارات دولتی ممنوع است اما در مورد اجبار به نداشتن حجاب در دانشگاه و بیمارستانهایشان سخت گیری نمی کردند و هم دانشجوی محجبه و هم بی حجاب در دانشگاه دیده می شدند.
سیاست و حکومت: مبارزات ناسیونالسیتی مردم تونس برای کسب استقلال سرانجام در 1956 به بار نشست و دراین سال با امضای معاهده ای بین تونس و فرانسه، تونس از فرانسه اعلام استقلال کرد . از آن پس نظام پادشاهی در تونس برقرار گردید ، نظام پادشاهی چندان دوامی نداشت و یکسال بعد سرنگون شد ، نظام جمهوری در 1957 در تونس روی کار آمد و " حبیب بورقیبه" به عنوان اولین رئیس جمهور تونس انتخاب شد . بورقیبه که هوادار غرب بود دشمنان زیادی از جمله در میان افراط گرایان مسلمان پیدا کرد .
در سال 1987 طی یک کودتای بدون خونریزی ، ژنرال "زین العابدین بن علی " قدرت را در تونس در دست گرفت . زین العابدین بن علی در اکتبر 1999 با کسب 99 % آرا در میان انتقادهای ناظران حقوق بشر مجددا به عنوان رئیس جمهور تونس انتخاب شد . در یک رفراندوم که در ماه می 2002 در تونس برگزار شد محدودیت سه دوره پیاپی ریاست جمهوری لغو شد ، این شرایط به زین العابدین بن علی اجازه می داد بیش از 15 سال نیز به حکومت ادامه دهد .
این اقدام با اعتراض احزاب مخالف همراه بود . زین العابدین بن علی در 24 اکتبر 2004 با 94 % آرا باز هم در پست ریاست جمهوری ابقا شدو بدین ترتیب از زمان جمهوری شدن کشور تونس،این کشور تنها دو رئیس جمهور را به خود دیده است؛ حدود چهل سال «حبيب بورقيبه» و حدود بيست سال «زينالعابدين بن علي» را.یک مجلس آبکی و یک نخست وزیر آبکی هم دارند که ظاهرا وظیفه ای جز تملق گویی رئیس جمهورشان ندارند.کلا در سایر کشورهای شمال افریقا هم(مثل مصر و لیبی) از این جمهوری های من درآوردی رایج است که رئیس جمهور یا مادام العمر است و یا هر چند سال یک بار با 9/99% آرا(یا چیزی شبیه این!!!!)دوباره به ریاست جمهوری دورۀ بعد انتخاب می شود.{پی نوشت:این سفرنامه مربوط به حدود سه ماه قبل از سقوط بن علی است.حدود سه ماه پس از این سفر انقلابهای مردمی در کشورهای عربی شروع شد که جرقۀ شروع آن از همین تونس بود ولی مصر ولیبی و مراکش و اردن و یمن و سوریه و بحرین و عربستان را هم در برگرفت.من این سفرنامه را قبل از این وقایع روی سایت گذاشته ام و هیچ تغییری در آن نداده ام}
در تونس عکس این جناب رئیس جمهور در همه جا دیده می شد و جالب این که ظاهرا جناب ایشان هم مثل من وقت ندارند عکس جدیدی بگیرند چون تا جایی که من دیدم فقط دو عکس از ایشان در همه جا دیده می شد که یکی از دیگری مصنوعی تر و بی ملاحت تر!معلوم بود بینوا برای گرفتن این عکسها خیلی زحمت کشیده و هر ژست را بارها تمرین کرده تا بالاخره این دوتا عکس را از او گرفته اند. همه جا هم نوشته بودند«بن علی انتخاب ما برای اکنون و آینده».
مثل سایر کشورهای عربی شمال افریقا(اردن و مصر ومراکش) روابط تونس با ایران از بعد انقلاب اغلب تیره بوده.در جنگ از عراق حمایت کرده و مدتی هم بعد از جنگ اعضای سفارت ایران را به کل اخراج کرده استولی مدتی بعد دوباره روابط در سطح پایینتر برقرار شده است.در اتحادیه عرب هم همیشه علیه ایران رای می دهد.
اقتصاد : واحد پول تونس دینار است و هر دلار در حال حاضر(سال 1389)معادل 3/1 دینار تونس است یعنی هر دینار تونس معادل حدود 800 تومان ما می شود(بنازم به ارزش پول خودمان!!!!!) .تونس نفت و صادرات نفتی نداردو از جمله مهمترین صادرات تونس می توان به پوشاک و منسوجات ، فراورده های کشاورزی ، فسفات و مواد شیمیایی اشاره کرد . توریسم نیز از مهم ترین منابع درآمد تونس به شمار می رود به طوری که پس از مصر ،دومین کشور شمال افریقا از لحاظ تعداد توریست محسوب می شودو شهر تونس که هفتصد هزار نفر جمعیت دارد سالانه 7 تا 10 میلیون توریست را پذیرا می شود که درامد هنگفتی را نصیب مردم این دیار می کند.
بیشتر این توریستها از اروپا به خصوص فرانسه و ایتالیا هستندکه برای بازدید از اماکن تاریخی و استفاده از سواحل مدیترانه ای و زیبای این کشور به آنجا سفر می کنند.و هر کجا قدم می گذاری با دیدن این همه توریست آه از نهادت بر میآید که کشور ما با داشتن آثار تاریخی با قدمت بسیار بیشتر و جاهای دیدنی به مراتب زیبا تر از اینجا ،چرا باید از آمد و رفت توریستها و به تبع آن از چنین درامد هنگفتی محروم باشد.آثار باستانی که گذشتگان برای ما ساخته اند وسرمایه ایست که بی دردسر می تواند درامد و فرصتهای شغلی زیادی ایجاد کند و ما با اندکی تدبیر و فراهم کردن آرامش و امنیت برای توریستها به راحتی می توانیم در کنار آن هزاران موقعیت شغلی درآمدزا ایجاد کنیم.
بقیۀ یافته های از این سفر را به صورت نکته ای در زیر می آورم تا زمانی که انشاءالله فرصتی فراهم شود و بتوانم مشروح آن را در جایی بنویسم.
- برای رفتن از تهران به تونس سه راه وجود دارد:یکی پرواز مستقیم که فقط یک ماه در سال در فصل تابستان که مسافر به مقصد تونس بیشتر است برقرار می باشد.دیگری پرواز از تهران به ترکیه و از آنجا به تونس و راه سوم پرواز از تهران به دبی و از آنجا به تونس.مسیر با واسطۀ ترکیه کوتاه تر از مسیر سوم است.ما از طریق دبی به تونس رفتیم که از تهران تا دبی یک ساعت و چهل دقیقه و از دبی تاتونس 6 ساعت در هواپیما بودیم.
- با آنکه حدود 4 ماه قبل در فرودگاه دبی چند ساعتی معطل بودم و به خیال خودم تمام سوراخ و سمبه های آن را گشته بودم اما این بار هم در 3 ساعتی که در فرودگاه دبی بودم بخشهای جدیدی از این فرودگاه عظیم و زیبا را که بیش از 250 گیت خروجی دارد کشف کردم.
- فرودگاه بین المللی تونس با ظاهر ساده و امکانات اندک آن ،به نوعی فرودگاههای خودمان را تداعی می کند.
- با خروج از فرودگاه و ورود به شهر تونس اصلا احساس این که به یک پایتخت وارد شده اید به شما دست نمی دهد. نمای شهرتونس در مسیر فرودگاه تا قسمتهای مرکزی شهر چیزی شبیه یکی از شهرهای شمالی کشورمان را تداعی می کند.خانه های سفید با پنجره های آبی که پاتوگنومونیک(علامت مشخصه) تونس است از همان بدو ورود به شهر جلب توجه می کنند.در قسمتهای جدیدتر شهر که اعیان نشین هستند ساختمانهای بلند و چند طبقه و نوساز دیده می شود اما من برجهایی مانند تهران و شهرهای بزرگ خودمان در آنجا ندیدم.
- در این فصل سال (مهر ماه) هوای شهر تونس بسیار مطبوع و دلپذیر بود .اگرچه بارانهای غافلگیر کننده و شدید گاهی می بارید و هوا بسیار متغیر بود ولی در کل هوا نه سرد بود و نه گرم و نه خشک بود و نه شرجی.ولی شبها کمی سرد می شد.اگر در این فصل به تونس سفر کردید لباس گرم مختصر برای شبها داشته باشید.
- هتل ما Barcelo نام داشت .هتل پنج ستاره و شیکی بود در ساحل مدیترانه و با 15 کیلومتر فاصله از مرکز شهر. هتل بسیار زیبا و با شکوهی بود و لابی و اتاقها معماری و چیدمان داخلی به سبک سنتی داشتند.قیمت اتاقها برحسب فضا و امکانات داخل اتاق و نمای دریا یا غیر دریا از شبی 130 دینار(صد هزار تومان) تا 400 دینار متغیر بود.
- رانندگی در تونس مثل کشور خودمان شیر تو شیر است .ضمنا کمربند ایمنی هم نمی بندند شما هم لازم نیست این کار را بکنید.
- ماشینها بیشتر فرانسوی هستند.به خصوص پژو 206 (و واریانتهای آن ) و مگان زیاد دیده می شد.حتی چند پژو 206 صندوق دار هم دیدم که نمی دانم از ایران به آنجا صادر شده بود یا نه،چون تا آنجا که من می دانم این محصول از مخلوقات ایران خودرو خودمان است و باید به آنها آفرین گفت که محصولشان را به اینها هم انداخته اند!فرصتی نشد که در مورد قیمت خودرو از کسی چیزی بپرسم.پژو پارس اصلا ندیدم .بعد از ماشینهای فرانسوی، در درجۀ بعد ،ماشینهای آلمانی و با شیوع کمتر ماشینهای ایتالیایی،امریکایی،ژاپنی و کره ای دیده می شد.
- اگرچه تونس مدتی طولانی مستعمرۀ فرانسه بوده و شاید فرانسه زمانی از این کشور منتفع شده (هر چند تونس نه نفت دارد نه منابع زیر زمینی و روی زمینی!) ولی به نظر می رسد فعلا تونس سود بیشتری از فرانسه میبرد چه به لحاظ درامد هنگفتی که توریستهای فرانسوی عاید مردم این کشور می کنند و چه به لحاظ فرصتهای شغلی و تحصیلی فراوان و آسانی که برای تونسی ها در فرانسه فراهم است.تقریبا تمام جراحان تونسی که من در این مدت دیدم در فرانسه فارغ التحصیل شده بودند و ادامه تحصیل در سایر رشته ها در تمام مقاطع برای تونسی ها در فرانسه به راحتی امکان پذیر است چون سیستم تحصیل مدارس و دانشگاههای تونس فرانسوی است.
- در مغازه ها و بازارهای تونس هر قیمتی از مغازه دار شنیدید نصف کرده وتازه از آنجا چانه زدن را شروع کنید.اینها در چانه زدن و چانه پذیرفتن(!!) روی ما اصفهانیها را هم سفید کرده اند.مثلا یکی از همکاران ما یک تابلوی دست ساز سنگی را که قیمت اولیه اش 50 دینار بود نهایتا به دو تا 30 دینار خرید یعنی هر عدد 15 دینار!
- کلا مراکز خرید مناسبی(چه از لحاظ قیمت و چه از لحاظ تنوع جنس)برای خرید سوغاتی وجود ندارد .اجناس بازار قدیمی (مدینه) محدود می شود به لباسهای سنتی و صنایع دستی که خیلی با سلیقۀ ما جور نیست.البته برخی از همراهان ما در این بازار کیفهای چرمی زنانه با قیمت مناسبی خریده بودند.دو فروشگاه بزرگ(توی مایۀ فروشگاه رفاه یا شهروند ما)در شهر تونس وجود دارند که شاید بتوانید جنس مناسبی برای خرید در انجا پیدا کنید:یکی فروشگاه «ژآنت» ( Geant ) یا تونس سیتی و یکی فروشگاه «کارفور»( Carrefour) .فروشگاههای زنجیره ای «منوپری» ( Monoprix ) هم برای خرید شکلات و وسایل بهداشتی و خوراکی مناسبند.فروشگاه کارفور در دبی و منوپری در مونترال کانادا هم بود ولی در تونس تنوع اجناس این فروشگاهها نسبت به دبی و کانادا کمتر است و قیمتها کمی بالاتر.
- قیمتهای پوشاک و خوراک و خدمات در تونس گرانتر از ایران بود در حالی که درامد متوسط یک کارمند مساوی یا کمتر از ایران است. به عنوان نمونه برخی از قیمتها را در اینجا می آورم(با محاسبه هر دینار حدود 750 تا 800 تومان):پیاز کیلوئی 5/0 دینار،سیب درختی 8/2 دینار،انگور 7/2 دینار،آلوی درشت 2 دینار،خیار چنبر 1 دینار، بنزین لیتری 25/1 دینار(حدود هزار تومان) وحقوق متوسط یک کارمندمعمولی600-400 دینار و حقوق متوسط اساتید دانشگاه 1200 دینار در ماه .
- کرایه تاکسی گرانتر از ایران بود .تمام تاکسی ها تاکسیمتر دارند.کرایه ها در شب گرانتر از روز است.حتی مسیرهای بسیار کوتاه که حدود پنج دقیقه راه بود دو تا سه دینار می شد.
- کشیدن قلیان یکی از تفریحات مورد علاقۀ تونسی هاست و از بعد از ظهر به بعد قهوه خانه ها مملو از پیر و جوان و دختر وپسرهایی است که درحال کشیدن قلیان هستند.ولی به گفتۀ خودشان اصلا معتاد به مواد مخدر ندارند وحمل و فروش مواد مخدر مجازاتهای سنگینی دارد.
- مهریۀ تمام خانمهای تونسی فقط یک دینار(حدود هشتصد تا یک تومنی!) است ولی حمایت قانونی شدیدی در مورد خانمها وجود دارد و کلا کشور زن سالاری است.در تونس بر خلاف اغلب کشورهای عربی،تعدد زوجات قانونا ممنوع و عرفا هم مذموم است.چنانچه زن و شوهر با توافق و به علت عدم تفاهم بخواهند جدا شوند اموالی که بعد ازدواج به دست آورده اند بین آن دو به نسبت مساوی تقسیم می شود ولی اگر معلوم شودمردی بدون گرفتن طلاق از همسر اول ، با زنی غیر از همسر اولش رابطه دارد،اولا حق طلاق به زن اول داده می شود و ثانیا اگر زن اول مایل به ادامه زندگی نباشد و بخواهد جدا شود تمام اموال مرد به نام زن اول میشود.به عبارت دیگر مرد باید کلید خانه را به زن اول تحویل دهد و به دنبال زندگی جدیدش برود.وتا زمانی که از زن اول جدا نشده ازدواج بعدی قانونی نیست .
- دولت تونس لائیک است .قانون تونس حجاب و هرگونه نماد مذهبی در مدارس و دانشگاهها و برای کارمندان ادارات دولتی ممنوع است اما در مورد اجبار به نداشتن حجاب در دانشگاه و بیمارستانهایشان سخت گیری نمی کردند و هم دانشجوی محجبه و هم بی حجاب در دانشگاه دیده می شدند.
و اما مکانهای دیدنی تونس:
کلا اکثر نقاط دیدنی تونس در شهر تونس یا نزدیک به آن هستند و عبارتند از:
1- مدینه:به قسمت قدیمی شهر تونس که بازار قدیمی در آنجاست «مدینه» گفته می شود.این بازار مثل همین بازارهای قدیمی خودمان است اما عرض آن باریکتر است و مملو از صنایع دستی و نمادهای تونس و اجناس چرمی است.کوچه های باریکی از این بازار منشعب می شود که مثل کوچه های «آشتی کنان» اصفهان خودمان بسیار باریک و عرض آن به اندازۀ عبور دو نفر است.به ما توصیه کردند که وارد این کوچه ها نشویم چون خلوت است و احتمال سرقت پول و اشیای قیمتی توریستها(مثل دوربین و... ) وجود داریم.ولی من که رفتم و اتفاقی هم نیفتاد.عکسهای بازار و یکی از این کوچه ها را در صفحۀ فیس بوکم گذاشته ام.همانطور که گفتم اگر خواستید چیزی از این بازار بخرید قیمتش را نصف کنید.
2- جلوی همین بازار قدیمی خیابان عریض و شلوغی است به نام خیابان «حبیب بورقیبه» که چیزی است توی مایه های خیابان چهارباغ خودمان اما کمی عریضتر و بی ملاحت تر و می گویند فرانسویها آن را به سبک خیابان شانزه لیزه پاریس ساخته اند. وسط خیابان و دوطرف آن پیاده روست و در دوطرف بوتیک و قهوه خانه فراوان است.یک انتهای آن ختم می شود به یک آرک که جلوی ورودی بازار است و شبیه طاق شارل دوگل پاریس است و انتهای دیگر آن به میدان ساعت(7 نوامبر) می رسد.یک مجسمه از ابن خلدون(مورخ تونسی قرن هشتم که مدتی قاضی القضات مصر بوده و از اتفاق مثل من چپ دست هم بوده است) هم در اواسط این خیابان نصب شده.
3- «کارتاژ» (یا قرطاج) ناحیه ایست خیلی نزدیک به شهر تونس که در آن آثار تمدن قدیمی به جا مانده از زمان تسلط رومیها (از جمله سر ستونها و مجسمه های ساخته شده در آن زمان ) را به نمایش گذاشته اند.بلیط ورودی موزه کارتاژ 9 دینار است و اگر بخواهید عکس هم بگیرید 1 دینار اضافه باید بپردازید واما یک نکتۀ اصفهانی اینکه اگر بلیط یکی از موزه های این ناحیه را بگیرید در همان روز می توانید با همان بلیط به تمام موزه های ناحیه کارتاژ بروید(از جمله حمامهای رومیها و استادیوم ).پس اولا برنامه تان را طوری تنظیم کنید که یک نصف روز برای این نواحی وقت داشته باشید و ثانیا بلیط را دور نیندازید.موزه های تونس ساعت 6 تعطیل می شوند.بهتر است برای بازدید از جاهای دیدنی اطراف تونس در یکی از تورهایی که در هتل ثبت نام میکنند نام نویسی کنید .هزینه تور 55 دلار برای بازدید از کارتاژ،حمام رومیها،آکواداکت،استادیوم و سیدی بو سعید است.
4- «حمام رومیها» نزدیک کارتاژ است ولی باید برای رفتن به آن تاکسی گرفت.اینها بقایای حمامهایی هستند که رومیها در زمان حکومتشان ساخته اند .
آدرس مطب : اصفهان،خیابان آمادگاه،کنارمبل آبنوس،ساختمان آژند،بلوک اداری،طبقه سوم،واحد32
تلفن : 32240906 - 031
